“Qumësht lope apo dhie?” Ja, ç’të na thotë Bilali i qumështit. I bie ziles sa kalon shtata, se e di që është çuar që me kokoshin e parë. “Nuk vij dot, s’ka makina,” më thotë i mërzitur. Është dita e fundit që lejohet të dal – sa të terezit mëngjezin, do t’i ngjitem malit për në Gjashtë. Më kollaj do qe supermarketi, por do ketë radhë të madhe, se qeveria i shtrëngoi rregullat: që sot në drekë, s’ka pazar pa kërkesë elektronike 24-orëshe, dhe vetëm për një orë mund të dalësh. Mirë rinia që ia ka anën teknologjisë dhe i ka këmbët lepur, po të moshuarit?
Shoh nga ballkoni varkën me rrema që po qaset në liman dhe rrëmbej çantën, maskën e dorezat. Peshku është i paktë, çmimet të kripura. Ç’faj kanë peshkatarët? E kalojnë tërë natën në të ftohtë e thellëtirë, duke kruar dyshemenë e detit, por më shumë nxjerrin kanoçe se sa peshk. Me gjithë këtë beton që hidhet në breg, peshqit janë lemerisur e arratisur. Mbërrij kur varka ende s’ka lidhur litarin dhe gëzohem që do shoh peshqit kur dalin nga rrjeta, por Ponua, i mërzitur, më thotë se do t’i mbajë për vete ata 4-5 që zuri. “T’i hani me shëndet!” Kthehem tek varkat e tjera, dhe pyes për çmimet. “Barbunin dhe qefullin ta marrësh me 10! Edhe sargonë! Këto i ke për supë, merri të gjitha me 5! E madhja këtu është kocë, por nuk bën për ty, se është e shtrenjtë. E marrin restorantet me 30.” S’bëj pazar per çmimin, porosis nja dy qefuj e barbunë, dhe u vë veshin romuzeve. “Aaa qen misri, qen misri, i hodhe grepat dje, ëëë?” Pak vijnë për të blerë, më të shumtët janë për qejf. “Erdhe mo figurë?” Sehirxhinjtë shëllehen në diell, larg njeri-tjetrit, se korona ua ka bërë rup-sup.
Tek shtëpia prindërore më pret bahçja. Duhen hequr gurët përpara se ta mbush me baltë – po vijnë kohë të vështira, sa të proftas të mbjell, të mbjell! Bahçja më ushqen kur s’ia kam besën shtetit e tregut, më shkul nga kompjuteri që ma bëri qafën fërtele, më ngop me vitaminë D, e i thotë stresit ik lipsu! Maloren s’e marr dot si më parë, por ndalesat më bëjnë fajde, se pyes për pleqtë e mëhallës, që picërrojnë sytë nga larg “Netë, ti je?” e më duket se dëgjoj zërin e nënës.
Dikur, pas shtëpisë sonë fillonte mali me pisha, shumë prej të cilave i mbollëm kur qemë gjimnazistë. Tani duhet të marr përpjetë për t’u takuar me malin, mes godinave të reja. Nga kopshti i Gjonajve nespulla e rënduar derdhet mbi udhë. Provoj një kokërr – akoma aguridhe, por shija, aaah shija e saj! Mbi rrugën e pestë, në një përckë vend, gjyshja me nipçen po mbledhin dhjozmën në krah të hardhisë. “Vetëm gjethet e mëdha,” e këshillon me të butë faqekuqin. Lum ai, rritet me gjyshër e me diell! Janë nga Skrapari, ardhur 20 vjet më parë. Shoqen time të fakultetit, Aurorën, s’e njeh, por i njeh të ëmën, dhe kaq mjafton për t’u ndjerë tanët.
Mënjanoj rrugën e makinës dhe marr një monopat të fshehur, kur fap! më del përpara Jean me maçokun e saj bullafiq. Amerikania dhe i shoqi anglez, Rowley, kanë vite që jetojnë këtu. Në dimër Jean hyn në një periudhë heshtjeje absolute: tre muaj rresht komunikon me njerëzit vetëm me sy e gjeste, në mënyrë që t’i vejë veshin trupit e mendimeve të saj. Duket se Jean i ka dhënë fund banjës shpirtërore për këtë vit, se më përshëndet nga larg, gjithë gëzim. Shkëmbejmë të rejat nga tre metra distancë – një ekstra që të rrijë rehat. Jean e la Amerikën në vitet ‘60, në kulmin e lëvizjes për të drejtat civile dhe luftën në Vietnam. “Amerika atëhere qe si tani, konfliktet që zienin prej kohësh, dolën në shesh. Shkova në Gjermani për një master dhe, thjesht, s’u ktheva më. Prindërit e mi konservatorë u bënë keq. Atëhere kisha njohur budizmin, dhe e dija që, po të kthehesha në Amerikë, do përfshihesha në protesta, por kjo do më prishte paqen e brendshme që përpiqesha të gjeja.” Bisedën na e ndërpret një burrë që përshendetet me Jean si mik i vjetër monopati. Vendos të bëj një copë udhë me të.
Mehmeti, bashkudhëtari im, ka ardhur vite më parë nga Tepelena. “U mbyll miniera, ndaj lëvizëm këtu. Isha birinxhi, merrja 12 mijë lekë në muaj. Tani punoj në policinë private, bëj dhe ndonjë punë krahu. Nja dy vjet akoma, do dal në pension, e pastaj do vdes.” I them se duhet të jetë i kënaqur që e nxjerr bukën në ajër të pastër, e së shpejti do ketë kohë boll të gëzojë nipat e mbesat. “Aha, dole në pension, more fund! Sa për punën në minierën e qymyrit nuk e kishim problem fare, se pinim qumësht vendi. Ata të Bulqizës e Rubikut hanin dynjanë se qumështi s’i bënte derman as kromit, e as bakrit. Hajde lekë, hajde, mund të ushqeje gjithë mëhallen me to!” Më tregon udhën e shkurtër për tek qumështi dhe ndahemi.
Fillon të ndihet era e kakërdhive që s’arrin ta mbysë atë të luleve e njomishteve – kam mbërritur. Një pulë vazhdon të çukitë barin, por gjeli, i trembur, e vë përpara. Pula s’e prish hiç terezinë, se është mësuar me gërnjarin. Bidonat me qumësht dhie më presin në cep të oborrit, ndërsa shkoj të miris lulet që kanë shpërthyer mbi mur. Liria më nxit të këpus ca manxuranë, kur nga brenda nxjerr kokën një grua e re që kontrollon distancën. S’ka faj, është në merak për nënën plakë, për të cilën sa ka prurë petulla, ende të ngrohta. Liria më tregon ku të mbledh sherebel, unë i lë shëndenë, dhe, për kollaj, i bie udhë e pa udhë. E gjej veten në një lëmë të madh plehrash, hapërdarë mes gjineshtrave. Gjynah i madh! Nxitoj të dal dhe qetësohem kur dalloj shtëpinë me skulptura. Të zotët, në lëndinën aty pranë, më ftojnë për kafe. “Pas koronës” u them, dhe fotografoj gurët që ka mbledhur Hakiu bashkë me djalin, emigrant në Angli. Vepra të vërteta arti, gdhendur nga natyra, i përngjajnë aq shumë skupturave të Henry Moore, sa më bëhet se jam në Galerinë e Arteve, në Washington D.C. Nevrezja më thotë të këpus ca spinaq, por më vjen keq, se është akoma i brishtë. “Pas koronës, pas koronës!” dhe marr tatëposhtë, të mblidhem në shtëpi përpara se të shkojë ora një. Në këmbët e mia, qyteti i larë nga shiu i natës, ndrin.
